Het voetbal in Achtkarsteden

Harkema voetbalhoofdplaats van Achtkarspelen

Harkema, gelegen in de gemeente Achtkarspelen in de Friese Wouden levert al heel lang een goede prestatie. Gezien de grootte van het dorp met zo’n 4300 inwoners levert twee voetbalclubs, waarvan Harkemase Boys zich al in de begin 60-er jaren op het hoogste niveau liet zien. De mindere periode hield misschien te lang aan, maar vanaf ’97 zat de club er weer helemaal bij. Ook de Topklasse werd in ’10 bereikt, zij het voor twee seizoenen. Dat werd in ’16 de Derde Divisie, hoewel dat na de invoering van de Tweede Divisie niet meer het hoogste was. Binnen de eigen gemeentegrenzen komt geen van de negen andere clubs in de buurt. Alleen ONS Sneek liet zich tot ’19 in de provincie op de zaterdag vergelijken met de roodwitten.

Achtkarspelen

De gemeente Achtkarspelen is met ruim 27.800 inwoners net wat groter dan Ermelo, alleen zijn de bewoners meer verdeeld over de gemeente. Waar in de Veluwse gemeente de inwoners voor het allergrootste deel in de hoofdplaats wonen, zijn Surhuisterveen (6000) en Buitenpost (5800) de twee grootste dorpen, waarvan de laatste de hoofdplaats is. De gemeente telt nog negen kleiner dorpen.

Harkema

Het oorspronkelijke Harkema Opeynd lag op een iets andere locatie. Het huidige Harkema ontstond in het begin van de 19^e eeuw. Het is het verhaal van de spitketen; plaggenhutten. Het was het ‘kwaye volk’ dat er neerstreek om de laatste restjes veen te ontginnen. Volk dat overal in de provincie weggestuurd werd en zo minimale middelen van bestaan vond. Na de laatste ontginning verhuurde men zich als dagloners in Groningen om daar het minste van het minste werk te doen.

De huisvesting bestond uit het illegaal optrekken van plaggenhutten. Dat gebeurde ’s nachts, waar de bevolking elkaar hielp en in een nacht een hut opzette. Eenmaal “geslecht” mocht de overheid ze niet verwijderen. Van die overheid hadden de “Heipieken”, zoals de bevolkingen werden genoemd, die zich op zo’n manier huisvesting verschaften, weinig te verwachten. Wel ging de kerk zich halverwege de 19^e eeuw met de bevolking bemoeien (in de wintermaanden zonder arbeid was men afhankelijk van de diaconie voor inkomen). De bevolking was verguisd (tot latere onderzoeken toe), maar dat maakte de onderlinge band alleen maar sterker. Het was heel arbeidzaam volk, dat gewend was met weinig rond te komen. Harkema was een van de drie plaatsen, die geen toekomstperspectief werd toebedeeld, wat verdere woningbouw stagneerde. De overheid zag de bevolking liever verspreid worden.

Sociaal-economische groei Harkema

Het werd anders na de aanleg van een verbindingsweg tussen Leeuwarden en Drachten en de toewijzing van een industrieterrein aan Harkema en Surhuisterveen in de 70’er jaren. Het welvaartsniveau ging omhoog en als de lokale overheid geen sociale woningbouw pleegde, dan bouwde men wel particulier. Opvallend is het grote aantal vrijstaande woningen in het toch typische arbeidersdorp. Het oudere Surhuisterveen heeft een wat hoger voorzieningenniveau. Buitenpost is een wat ander verhaal. Dat dorp profiteerde van de aanleg van de spoorweg Leeuwarden-Groningen, wat het aantrekkelijker maakte als woonplaats en voorname families zich er gingen vestigen.

Van SSS naar Harkema-Opeinde en Harkemase Boys

Harkema was in de 30-er jaren nog altijd dat arme heidedorpje, toen er voor het eerst gevoetbald werd. Onder de naam SSS (Sport Staalt Spieren) werd in ’30 een voetbalvereniging opgericht. De reden was; tijdverdrijf. Er was veel werkeloosheid in de crisisjaren. De club schreef zich in bij de CNVB en speelde daar een aantal jaren in. Bij het uitbreken van de tweede wereldoorlog waren er al weinig activiteiten bij SSS. In de oorlogsjaren ’40-’45 kwam het hele verenigingsleven stil te liggen, maar daarna bleek de behoefte aan een voetbalvereniging in Harkema-Opeinde (zoals het tot ’72 heette) nog te leven. De bedoeling was één club op te richten met een zaterdag-  en een zondagtak. Slechts vijf geïnteresseerden voor zaterdagvoetbal waren aanwezig, zodat in juli ’46 de vv Harkema Opeinde werd opgericht. De vijf lieten het er niet bij zitten, zochten meerdere belangstellenden voor een zaterdagclub; op 26 juni was de oprichtingsvergadering van Harkemase Boys. Het district Noord kreeg een jaar na West 1 een 4^e klasse, maar de roodwitten bereikten die pas in ’52. Een jaar na de invoering van de 3^e klasse in Noord promoveerde men ook naar dat nieuwe hoogste niveau. Twee jaar na het instellen van een landelijke 2^e klasse besteeg Harkemase Boys ook dat podium. Toen in ’70 de 1^e klasse werd ingesteld, waren de Harekieten wel meteen aanwezig.

Hoogtij in 70-er jaren

Het voetbal vierde hoogtij in Harkema, want ook de buren van Harkema-Opeinde kwamen in ’70 uit op het hoogste niveau in het zondagvoetbal. Die situatie zou zich nooit meer voordoen. In ’73-’74 was de zondagclub absoluut de sterkste in het dorp. Er werd nog wel eens in 1^e klasse gevoetbald, maar dat was na de invoering van de Hoofdklasse op de zondag. Enkele jaren kwam de zondagvereniging nog uit in de 2^e klasse, maar daarna is Harkema Opeinde teruggezakt naar de 4^e klasse. Vooralsnog geen concurrentie in eigen dorp meer.

In ’73 kregen de Boys voor het eerst met degradatie te maken en dat zou ook nog niet voor het laatst zijn. In ’75 was de club voor vijf seizoenen weer eersteklasser. De mindere periode duurde tot ’96 met daarin ondermeer zeven jaar 3^e klasse. De 2^e klasse was alweer twee jaar bereikt tijdens de reorganisatie in het amateurvoetbal in ’96. Daardoor mocht Harkemase Boys zich al wel weer eersteklasser noemen, maar daar zat nog wel de Hoofdklasse boven. Die status verwierf men zich een jaar later door het behaalde kampioenschap. Tot de invoering van de Topklasse in ’10 ontbrak Harkemase Boys daar nog maar een seizoen (’07-‘08). In die jaren werd ook nog eens twee keer de afdelingstitel gewonnen (’03 en ’09), maar algeheel zaterdagkampioen werd men niet. De tweede plaats na het laatste kampioenschap in de Hoofdklasse (op het hoogste niveau) was genoeg voor de promotie naar de Topklasse in ’10. Daar hielden de Harekieten het twee jaar vol. Na weer vier jaar Hoofdklasse lukte het wel in ’16, hoewel de club dus niet kon meedingen naar een plaats in de nieuwe Tweede Divisie. Dat deden de Bosk-bewoners wel een jaar later via de nacompetitie; tevergeefs. Vanaf ’16-’17 is de club dus Derdedivisionist en Harkemase Boys kennende niet voor het laatst en misschien nog wel meer.
In '17 pakte de club nog een periodetitel ondanks de lage eindklassering, maar liep promotie mis. Na de coronajaren volgden wat mindere jaren, zodat Harkemase Boys in '23-'24 nog steeds Derdedivisionist is.

Kenmerkend voor de voetbalclub is de uitstekende wedstrijdmentaliteit, die wellicht terug te voeren is naar de volksaard. Vanouds verguisd, maar met een enorme geldingsdrang. Veel echte Harekieten zullen er niet in de hoofdmacht van Harkemase Boys rondlopen, maar spelers zullen wel in de clubcultuur moeten passen. En als je dan ook nog eens strijd en arbeid levert, dan kan je niet stuk bij de fanatieke aanhang van “De Dyk”.

Het kleine dorp leverde dus al eens in de 70-er jaren een welhaast unieke prestatie door met twee verenigingen op het hoogste platform voetbalde. Nadeel van zo’n klein dorp is om een goede jeugdopleiding van de grond te krijgen. Daarom werkten de Boys en Harkema-Opeinde ook samen, maar daar is enkele seizoenen terug seizoen een einde gekomen.

Surhuisterveen

Die naam van het dorp, dat bijna tegen Harkema aanligt, heeft vooral bekendheid door de veldrit, die eens per jaar in Surhuisterveen plaatsvindt. De plaatselijke zaterdag- en zondagclubs hebben de bekendheid van een club als Harkemase Boys nooit kunnen verwerven. In 1935 werd de vv Surhuisterveen opgericht, dat eigenlijk nooit het afdelingsniveau ontstegen is. De zondagtak promoveerde in ’50 naar de 4^e klasse KNVB en kende sportief gezien de beste periode halverwege de 60-er jaren, toen de 2^e Klasse bereikt werd. Langzamerhand zette het verval in en was de 3^e Klasse het hoogste niveau, waarop de club presteerde. Op dat niveau eindigde de zondagtak ook in ’20. De zaterdagsectie ontsteeg nooit het afdelingsniveau. In 1958 werd gekozen voor een bestuurssplitsing, omdat er geluiden waren om een aparte zaterdagclub op te richten. De zaterdagtak ging verder als ‘t  Fean’58 en had na ‘96 de beste periode in de clubhistorie, toen het in de 2^e klasse uitkwam. Daar keerde men na twee jaar 3^e klasse weer naar terug. Niet een echte concurrent voor Harkemase Boys. In 2020 stapten de selectie-elftallen over van de zondag naar de zaterdag en moest weer in de 5^e klasse beginnen. Daar speelde de club tot en met 2025.

In 2007 gingen beide clubs met de jeugd al een samenwerkingsverband aan onder de naam Feanstars. Waar die samenwerking in het naburige Harkema nog stuk liep, leidde dat in Surhuisterveen tot een algehele fusie. De samenwerking was er al op diverse niveaus en de geest was in ’23 rijp voor eennieuw samengaan; één dorp, één voetbalclub. Er werd teruggegrepen op de naam van de oudste club, maar dan in het Fries; Surhusterfean met een zaterdagselectie, die uitkomt in de 1^e klasse.

Buitenpost

Als er zich al een concurrent voor Harkemase Boys aandient, dan komt die uit het deftige Buitenpost. Het is opvallend, dat vv Buitenpost juist in de oorlogsjaren is opgericht, namelijk in 1942. Het duurde veertig jaar, voordat die zaterdagclub het afdelingsvoetbal in Friesland ontsteeg, naar het niveau van de 2^e klasse toegroeide, maar zich daar niet goed kon handhaven. De eerste keer in ’89 twee seizoenen en vanaf ’95 één jaar. Dat de club zich nog tweedeklasser mocht noemen, lag aan de reorganisatie in ’96, waarbij men van de 2^e klasse naar de 2^e klasse degradeerde. Na de rentree in ’05 ging het beter en vijf seizoenen later klom men naar de 1^e klasse. Ook dat was niet het eindpunt. Na zeven seizoenen werd Buitenpost zelfs kampioen in de 1^e klasse E (wat doorgaans alleen degradanten uit de Hoofdklasse lukt). De blauwwitten zijn met ingang van ’18-’19 Hoofdklasser en handhaafden zich daar; ook nadat het vanaf '22 Vierde Divisie is gaan heten.. Een concurrent voor Harkemase Boys in de toekomst?

Overige clubs

Van ASC’75 uit Augustinusga en Surhuizum, sinds zeven seizoenen stabiel in de 4^e klasse, gaat die concurrentie vooralsnog niet komen. De 3^e klasse was halverwege de 70-er jaren eenmalig het hoogste niveau, wat behaald werd. Van het kleine clubje Drogeham (met twee seniorenelftallen) uit het gelijknamige dorpje, momenteel vijfdeklasser, valt dat ook niet te verwachten. Ook het GSVV uit de dorpen Gerkesklooster en Stroobos is van dat kaliber. Het Klootsterstille van ’61 kwam nog eens twee seizoenen uit in de 2^e klasse, maar zakte weer weg naar de 5^e. Na de promotie weer in de 4^e klasse. SC Twijzel beleeft juist vanaf ‘17 twee jaar sinds de oprichting in ’73 bezig aan haar beste periode in de 3^e klasse. Ook het VVT uit Twijzelerheide van ’47 beleefde betere tijden. Nu vanaf ’13 weer spelend in de 5^e klasse. De zaterdagclub speelde vanaf ’63 zeven seizoenen op het toenmalige hoogste niveau, namelijk de 2^e klasse en speelde daar ondermeer tegen Harkemase Boys en ONS. Van lieverlee zakte de club naar nu de 5^e klasse.

De lager spelende clubs zullen elkaar nog wel eens tegenkomen in een gemeentelijke derby, maar Harkemase Boys moet het veelal zonder stellen. Voor die club tellen vooral de ontmoetingen met ONS en Drachtster Boys, wat in de ogen van de Harekieten de aartsrivaal is. Ook die wedstrijden behoren momenteel tot het verleden.

DVS is door het gemeenschappelijke verleden zeker een naam, die telt in Harkema, evenals clubs als DOVO, VVOG, en dergelijke, maar in het oorspronkelijke ontginningsdorp hunkert met wel weer naar ontmoetingen met grootmachten als IJsselmeervogels, Spakenburg, Quick Boys, Kozakken Boys, en dergelijke, maar dan moet er toch nog wel een stapje omhoog gezet worden.

(versie: 20230927)